RETURNING THE GAZE - AMSTERDAM
Welkom bij de Creative Archive van de voorstelling Returning the Gaze waar je voorstellingsteksten kan lezen.
Het publiek mee op pad genomen van Willet-Holthuysen museum tot het Amsterdam Museum aan de Amstel. De musea, de collectie, de geschiedenis van de gebouwen en de stad vormen het uitgangspunt van deze voorstelling. Vanuit verschillende perspectieven reflecteren de kunstenaars op thema’s als rijkdom en macht. Wat gebeurde er met kapitaal verkregen door koloniale handel, hoeveel generaties van families profiteerden ervan en ten kosten van wie? Ten kosten van waar? Returning the Gaze deelt lokale onderbelichte verhalen uit het koloniale verleden door middel van dans, poëzie en muziek.
​
WILLET-HOLTHUYSEN & AMSTERDAM MUSEUM
wie doet dit
wie zijn deze eigenwijze visionairs
die met deze gigantische paardenplaatjes de muren hebben versierd
van mijn middenrif tot hoog boven mijn kruin
Owh hoe de rijkdom
mijn hartsnaren heeft versierd met de zoete melodieën van weelde
kijk aandachtig hoe een nieuw leven
zal ontstaan voor dit maison dans le coeur des pays bas
wie doet dit
wie zijn deze eigenwijze visionairs
in Robe de a l'anglaise die met marmer de muren hebben versierd
van mijn voetbed tot hoog boven mijn kruin
We zullen bouwen op een nieuw verleden
en de toekomst dichterbij de waarheid brengen
De toekomst dichterbij de schoonheid brengen
De toekomst dichterbij de verborgen denkbeelden in de fundering van dit establishment brengen
wie zijn deze eigenwijze visionairs
verbannen naar lijsten in logboeken met prijzen naast hun namen
Ja ik bedoel de visionairs waarop Willet Holthuysen hun rijkdom hebben gebouwd
Daarom bent u hier daarom zijn wij hier
Wat een heugelijke gelegenheid
​
Wat is dit toch een prachtig pand.
Wij nemen jullie graag mee op een wandeling in het verleden.
​
De vorige eigenaren gaan ver terug. Wie waren zij?
Neem bijvoorbeeld de heer Jean Deutz, die het pand begin 1700 kocht. Hij richtte een handelshuis op, was bankier, keizerlijk factoor van kwikzilver en groothandelaar in zijde en schepen. Zijn zoon Willem Gideon Deutz trad in zijn voetsporen. Hij was kredietverstrekker voor plantages in de kolonie suriname en investeerde hier ruim 1 miljoen Gulden in. Dat was veel geld in die tijd! Duidelijk een man van aanzien, die Deutz. Hij was 5 maal burgemeester van deze stad en was de voornaamste importeur van koffie en Westindische suiker.
Mag ik je verrassen met iets lekkers?
Iets wat je nog nooit geproefd hebt?
Met smaken van daar
Suiker, Kaneel, Nootmuskaat, Kruidnagel, Gember, Kardemom, Peper
Hier proef! Een speculaasje!
Zo zoet, je proeft… de suiker
​
Daarna werd het gekocht door Frederik Berewout. Koopman en bankier. Wat heeft die man niet gedaan?
Hij was bewindhebber van de WIC, kerkmeester van de westerkerk, directeur van de Sociëteit van Suriname, importeur van Westindisch suiker.
Je proeft de oogst van het suikerriet
op plantage Het Vertrouwen in Suriname
Je proeft het harde werk
de zweet van 300 slaafgemaakten
zoals Commok, Jobar, Salamanca
Je proeft hoe zij het sap uit het riet persen
het koken en kristalliseren
​
Ondertussen weten wij wel waarom huizen als deze, en de stad Amsterdam, zo mooi zijn.
Want het slavernijverleden is geen zwarte bladzijde, het is een schaamtelijk boek. Voordat we hier echt iets over kunnen zeggen hebben we nog een rapport, en een extra onderzoek nodig, om meer feiten boven tafel te krijgen. Geen enkele nu levende Amsterdammer heeft schuld aan het verleden. Maar wat is schuld? Een erfenis? Een grote som geld, en generaties die er nog steeds van profiteren?
​
Neeeee, je proeft toch niet het bloed?
van de handen door de pers?
Je vergist je.
Je proeft de zoete smaak, van suiker
Hier proef een speculaasje
Het blijft een zoektocht. Die worsteling zit ‘m toch in de ‘distance of time’, in de ‘passage of time’ Dit slavernijverleden is zo verschrikkelijk,
maar ook zo lang geleden.Wij hebben de Nederlandse rol in de slavenhandel de rug toe gekeerd. Een pijnlijke realiteit. Tot nu.
​
Tot nu!
Laten we breken met een verleden van wegkijken. Laten we ons omdraaien en terug kijken.
​
Laten we onze gedeelde geschiedenis omarmen en samen nieuwe paden bewandelen.
Het blijft gek. Daar in die keuken werkte mijn oma als tot slaaf gemaakte.
En hier sta ik dan te gast, als artiest. Ik blijf me verbazen over het verschil tussen onze generaties. En toch voel ik haar nog steeds, aanwezig. ‘Susanna’ was haar Europese naam. ‘Ashana’ was het eigenlijk. Mijn stem heb ik van haar. Carrière maken als zangeres was in die tijd als zwarte vrouw (hier in Nederland) een illusie. ‘Lullabies for survival’ zo noemde zij haar songs. Zij herkende de grote bomen van haar land op vloeren in dit huis. Dat gaf tenminste nog een klein beetje het gevoel van thuis.
Voor haar was alles muziek: het kraken van de vloer, voetstappen op tapijt, het lopen van de kraan, het tikken van de klok, het geluid van bestek op de dure borden.
Stel je voor: Ze bereidde jaar in, jaar uit maaltijden die ze zelf nooit mocht eten. Voedde mensen die haar vrijheid hadden beroofd. Hield het huis schoon van zij die haar bestaan hadden verwoest. En moest beleefd blijven, ja meneer, ja mevrouw, en blijven lachen.
Mijn moeder vertelde me dat ze vaak zo eenzaam was, dan ze ging praten met de muren. Dat werden haar vrienden. Ze fluisterde tegen ze, deelde haar melodieën met ze. In Suriname geloven ze in geesten. Dat alles bezield is. Als kind dacht ik daarom altijd dat ik haar geest zou gaan vinden in Amsterdam. Ik zou haar gaan zoeken in het plafond, achter de muren, onder het tapijt. Haar stem zou in die grote trap getrokken zijn terwijl ze op en neer liep om te bedienen. Ze vond troost in haar melodieen. Ook dat heb ik van haar.
HET HUIS IS OVERGENOMEN
Het huis is overgenomen.
Ik schrob de vloeren.
Maar ze blijven vuil.
Ik schud de kussens op.
Maar de hoofd afdrukken blijven liggen.
Ik strijk de lakens glad.
Maar ze vormen zich weer als slapende lichamen.
Ik open de gordijnen.
Maar het blijft donker.
Ik stof de meubels af.
Maar het stof veranderd in suiker.
De suiker sijpelt naar beneden.
Langs het marmer, over de treden.
Het stapelt zich op op tafels, op banken, op stoelen.
Het vult de borden en de bekers.
Laat de kroonluchter rinkelen.
Rond het haardvuur nemen grote kristallen plaats.
Ze plakken aan mijn handen, aan mijn voeten.
Ze plakken in mijn haren, in mijn oren, in mijn ogen, in mijn mond.
Ik wil schreeuwen, maar de suiker verstomt me.
De marmeren vloer breekt open.
De zwarte en witte blokken verkruimelen.
En dan is alles grijs.
​
SUSANNA
ZIE JE MIJ VALLEN
Zie je mij vallen
Vallen totdat ik alleen maar blauw zie
de echte kleur van hebzucht
mijn ogen worden opgeslokt door overdaad
mijn schouders bedekt in stof
wat anders kan ik hier doen dan niezen
Mijn probeert te ontsnappen
mijn lichaam probeert dit gevoel
van vallen af te schudden
toch sta ik bevroren
te staren naar een wit hemelsbeeld
op het plafond
Ben ik de enige die engelen ziet
zwoegend in de hitte
gegijzeld in de hel van de suikerrietplantages
Zie je mij vallen
Vallen totdat ik alleen maar blauw zie
De echte kleur van hebzucht
Blauw Ver onder het oppervlak deze straat en dit huis
Ver voorbij de restauratie van deze kamer
Voorbij dit tijdperk, dit toppunt van roof en varzameldrang
Wie heeft Blauw bloed?
De rijkdom van mijn familie
Zit in al deze spullen
Die je ziet en niet mag aanraken
Wij hebben ons ingespannen
En zijn onzichtbaar gemaakt
Op elke overloop zie je een klok
Ik ben anders opgevoed
De tijd is te kostbaar
om aan de muur te hangen
Zie je mij vallen
Overboord gegooid in dit huis
Vallen totdat ik alleen maar blauw zie
IK BEN HIER
Ik ben hier om terug te nemen wat mij toebehoort
Mijn trots, mijn schoonheid
Jij wiste mijn standbeelden om mij te doen vergeten. Maar je weet niet hoe diep mijn wortels groeien.
Diep in de aarde
Haar dat groeit richting de zon, 9 ether
In connectie met het universum
Gedragen door mijn voorouders
Sta ik hier
Reclaiming my space, my time,
Reclaiming what is mine
​
A tori de verzet - Francesca is haar naam.
A ben kis’ wan fiti tap’ a prasi, ruzie met die suikerhandelaar, precies hier om de hoek
Want het is genoeg - A kba
Mi no abi trobi fu suku trobi gi a trobi tori
Tak’ a sani - Vertel het door
Neem terug wat jou toebehoor
​
Zij beelden ons af met halsbanden, als tamme huisdieren. Deel van de familie, dat is wat wordt verteld.
Wij spugen in het zilver, eten van het suiker, en Francesca? Francesca kwam verhaal halen… met stokken
Volgens de wet was het verboden om mensen tot slaaf te maken op Nederlands grond.
Waarom ben ik dan hier? Tegen mij wil.
Omringd door roze wit vlees, starende ogen die mij uitkleden.
Omringd door koude muren, tussen dure spullen gekocht met bloed, gestolen.
Mi no abi trobi fu suku trobi gi a trobi tori
Rise up! Un’ opo! Sta op!
Vertel het door
Vanaf Alkebulan Cush naar de Caraïbs tot de gouden bocht
​
Wij staan hier
gooien de deuren open
De ramen die zo lang hebben dicht gestaan
Laat dit huis trillen
Francesca zeg haar naam
Vertel het door hoe zij opkwam
Voor zichzelf, voor jou en voor mij
Want stilte beschermt ons niet
Door stilte leer je niet
Rise up! Un’ opo! Sta op!
Un’ no abi trobi fu suku trobi gi a trobi tori
