RETURNING THE GAZE - MIDDELBURG

Welkom bij de Creative Archive van de voorstelling Returning the Gaze waar je voorstellingsteksten kan lezen.

Returning The Gaze gaat over het hoorbaar maken van genegeerde stemmen en het zichtbaar maken van onderbelichte personen. De voorstelling neemt het publiek mee naar november 1596. Dat jaar kwamen zo’n 130 Afrikaanse mannen, vrouwen en kinderen - per schip aan in Middelburg. Zij waren gevangenen aan boord van het schip van koopman Pieter van der Hagen en kapitein Melchior van den Kerckhoven. Op het Abdijplein werd op 18 november een kijkdag georganiseerd waarbij zij tentoongesteld werden aan mensen in de stad. Als gedoopte christenen zouden zij in vrijheid kunnen leven, maar twee weken later werden de kinderen, vrouwen en mannen door de regering van de Republiek, alsnog tot handelswaar gereduceerd. Na een kort verblijf in Middelburg werden zij opnieuw ingescheept en verkocht in West-Indië.

Returning the Gaze brengt de echo en weerklank van deze verhalen ten gehore. Wat was de impact van deze geschiedenis op de bewoners van Middelburg in het verleden en in het heden? Verwacht een theatrale beleving waarbij lokale onderbelichte verhalen uit de koloniale geschiedenis worden gedeeld door middel van dans, poëzie en muziek.

LUCTOR ET EMERGO

Luctor et Emergo

Oh niemand zag

De kracht van Neptunes in mijn ogen

Behalve de zee

Oceanen maken spiegels

Van de hemel

In het zwart van de nacht

De sterren geven licht

Ik krijg een constalatie cadeau

Als kroon op mijn reflectie

In het water

Luctor et Emergo

Nunquam non paratus

Nooit niet paraat

Ik ben de strijd die hier voortleeft

Wakker tussen steen en water

Wakker als ik hier aankom in de houten buik van van de duivel

Wakker tussen kerk en kust

Wakker tussen tijd en toegang

Luctor et Emergo

Jus ad Bellum

Wij hebben het recht

om ten strijden te trekken

Voor de vergeten namen

Verkochten lichamen

Wij hebben het recht om ten strijden te trekken

Voor de vergeten namen

Verkochten lichamen

Wij hebben het recht om ten strijden te trekken

onze mensenlijkheid is vermorst tussen de kruimels in de geschiedenis van deze stad

Jus ad bellum

Nunquam non paratus

Luctor et emergo

MIDDELBURG

Wij zijn hier in Middelburg. De Abdij, gebouwd in 1127 is hier getuige van. Deze stad is sinds de 16e eeuw het centrum van internationale handel in producten als peper, zijde, thee, porselein. De VOC, opgericht in 1602 had een Kamer in Zeeland, gevestigd in Middelburg. Deze was na Amsterdam de belangrijkste kamer en was de grootste lokale werkgever. VOC schepen voeren vanaf de haven van Middelburg de zeeën over, zo ver als Batavia in Indonesië, Banda Eilanden, Sri Lanka, Madagascar, de Kaap Kolonie in Zuid Afrika, Fort Elmina in Ghana tot in de Amerikas.

De zeeuwen waren overal. Zo hebben zij het fort in Paramaribo, Suriname omgedoopt tot Fort Zeelandia en kreeg de stad de naam Nieuw Middelburg. Het is de zee die deze stad heeft gemaakt wat het nu is. De zee die welvaart heeft gebracht.

Hier in Middelburg leefden we van de visvangst, maar het leverde niet meer genoeg op

Mijn man ruilden zijn kotter voor een fluitschip

En heeft de zeven zeeën bevaren

In zijn brieven lees ik hoe ze varen op de sterren. Hoe ze hun weg vinden naar Batavia, naar Porto de Luanda. Dat ze verdwaalden omdat de sterren overzees anders staan. Hij spreekt van de Southern Cross. Ik kijk naar de sterren.

Met een ongerust hart en een lege beurs sta ik op de kade.

Wachtend op een schip dat opdoemd op de horizon

Wachtend op een teken van leven

Wachtend op mijn held

MIDDELBURG

De zee heeft welvaart gebracht, door slavenhandel. De cijfers liegen er niet om.

Nederland voerde de trans-Atlantische slavenhandel en is verantwoordelijk voor zo’n half miljoen verhandelde mensen uit Afrika , en voor 660.000 tot ruim 1 miljoen verhandelde mensen in Azië. De MMC, de Middelburgse Commercie Compagnie werd opgericht in 1732. Hun focus? Slavenhandel. Ongeveer 300.000 tot slaaf gemaakte Afrikanen werden door Zeeuwse schepen van de MCC naar Amerika gebracht, net zoveel als de gehele bevolking van Zeeland. Dit bracht welvaart naar deze stad. Kosten wat het kost.

VROUW UIT ZEELAND

Ja, er was slavenhandel

Maar wij hebben er niks mee te maken.

Het waren toch de rijken die handelden in slaven?

Maar als ik er over nadenk…

Mijn neef werkte als knecht op de werf.

Mijn buurvrouw bakte brood om de schepen te bevoorraden.

De rekenmeesters, boekhouders, leveranciers

Zeeuwse boeren verbouwde gort voor gestolen mensen aan boord.

Eigenlijk deed Iedereen mee, de hele stad draaide op den duur om de koloniale handel, de slavenhandel.

Iedereen deed mee.

AKUA DJEMI IFEYI DANSI

Mijn naam is Akua Djemi Ifeyi Dansi.

Geboren op een woensdag

Mijn moeder Leli Agyenim

Mijn vader Kofi Adofo

Ik ben de oudste van 4 kinderen

Adjoa, Femi, en ons nakomertje Kodjo

We noemen hem Presenti.. ons cadeautje

Mijn vader is leider van de Akan stam

Ons dorp ligt voor de kust, net voorbij Bojo

Wij zijn een hecht gezin en delen een gezamenlijke passie; ritme

Het geluid van de drums, het ritme en gezang van de boeren op het land

de vrouwen die de kleden wassen door te slaan op de stenen

Ritme is overal en is het hart van onze familie en het dorp

Mijn ouders zijn super beschermend over ons

Het werd erger vanaf het moment dat de nieuwkomers aankwamen in die… ik weet het niet.

Ik heb nog nooit zoiets gigantisch op het water gezien

Vanaf ons huis staken die dingen nog hoog boven de hoogste bomen uit

Mijn moeder zei dat je mensen niet mag oordelen als je ze niet kent

Mijn vader wist meer en verbood ons naar de kust te gaan of contact te zoeken

Op een ochtend werd ik wakker door het geluid van de apintie, mijn lievelings drum

Ik stond op en volgde het geluid

Zoveel mensen

1,2 spring 1,2 spring; de dans die ik ze synchroon zag doen

Het leek op een spel.

Ik vroeg me af wat de prijs was als je dit spel won want de spelers zagen er zo moe uit. En ze bleven maar doorgaan. Misschien is de hoofdprijs wel 1000 cowry schelpen. Wat zou ik er van kunnen kopen?

Ik werd erin getrokken

1,2 spring 1,2 spring;

Ergens in mijn achterhoofd hoorde ik mijn vader die mij verbood om met de nieuwkomers om te gaan.

WIE KAN DE TIJD VANGEN

wie kan de tijd vangen

om het aan ons terug te geven

zeeën van tijd krijgt een andere betekenis

Aan de hand van waar je bent op het schip

Aan de hand van waar je was op het schip

wie kan de tijd vangen tussen een warme kust

en een koude haven

Van liefde voor de zee naar een angst voor de

golven

van een lage zon naar lage wolken

van bijzonder voor voor wat je kan naar anders voor

hoe jij eruit ziet

hoe zou je dat doen,

Hoe zou je onze tijd terugbetalen

in munten in gebouwen

in grachten, in steden,

in kerken en paleizen

gebouwd met mijn verdriet

Gebouwd met ons verdriet

zie mijn tranen in je muren

hoor mijn leed door je ramen heen

Voel mijn bloed nog steeds gevangen

tussen deze stenen en het water

Wie kan de tijd vangen

Ons tijd verloren, ons tijd verhandeld

MIDDELBURG

November 1596, Hier in Middelburg kwam een schip aan met 130 mannen, vrouwen en kinderen. Zij waren uit Angola gestolen. Zij werden daar tot slaaf gemaakt en gedoopt door kapitein Melchior van de Kerckhoven en handelaar Pieter van der Hagen. Omdat zij nu christenen waren besloot de Staten van zeeland en burgemeester ten Haeff dat deze mensen vrij waren. Alle kerken in Middelburg verkondigde dat deze 130 personen naar het Abdijplein gebracht zouden worden. Wie belooft ze ‘op te bringhen in godtsvreese’ kan ze in dienst nemen. En zo werden de 130 personen die maandag 18 november van het schip in de haven van Middelburg naar het Abdijplein gedreven.